Ο Νικολάι Ντεμίντοφ και το μονοπάτι που ξανανοίγει
Ο Νικολάι Ντεμίντοφ (1884-1953) υπήρξε ένας από τους κοντινότερους συνεργάτες του Στανισλάβσκι για περισσότερα από 30 χρόνια, ήταν ο πρώτος επιμελητής στην έκδοση του Ένας Ηθοποιός Δημιουργείται και, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος ο Στανισλάβσκι λίγο πριν από τον θάνατό του, ο μόνος μαθητής του που καταλάβαινε το σύστημά του.
Η επαφή τους χρονολογείται από το 1907, οπότε και ο Λέοπολντ Σουλερζίτσκι γνώρισε τον Ντεμίντοφ στον Στανισλάβσκι. Η θεατρική παιδεία του Ντεμίντοφ, η επιστημονική του γνώση ως ψυχιάτρου, ειδικά όσον αφορά την λεπτότητα της ψυχολογίας της δημιουργικότητας σε σχέση με την λειτουργία του υποσυνειδήτου, ο τρόπος που μελέτησε αρχές και πρακτικές του εσωτερισμού και η πνευματικότητα της ίδιας του της φύσης, έκαναν τον Στανισλάβκσι να του ζητήσει το 1919 να εγκαταλείψει την ιατρική και να αφιερωθεί στο θέατρο και στην επιστήμη της υποκριτικής, όπως είχε αρχίσει να αναπτύσσεται εκείνη την εποχή.
Για περισσότερα από 30 χρόνια, ο Ντεμίντοφ υπήρξε πολύτιμος συνεργάτης του Στανισλάβσκι, ειδικά όσον αφορά την εισαγωγή των αρχών της γιόγκα στην διδασκαλία του Στανισλάβσκι και την μελέτη της δημιουργικής διαδικασίας του ηθοποιού.
Ωστόσο, η προσωπική εξέλιξη της έρευνας του Ντεμίντοφ πάνω στην οργανικότητα του ηθοποιού ξεπέρασε τις αναλυτικές τεχνικές του συστήματος Στανισλάβσκι, καλλιέργησε τις αρχές της αισθαντικής σύνθεσης και έθεσε τις επιστημονικές βάσεις για την αξιοποίηση του υποσυνείδητου ως συστατικού στοιχείου της δημιουργικής κατάστασης και της φανταστικής ζωής του ηθοποιού επί σκηνής.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 και ενώ ήταν διευθυντής στην Σχολή του Θέατρου Τέχνης της Μόσχας και ο πιο αξιόπιστος δάσκαλος του συστήματος εκείνη την εποχή, ο Ντεμίντοφ άρχισε να αναπτύσσει ένα καινούργιο είδος σκηνικών μελετών (etudes) ως αντίποδα στην αναλυτική μελέτη των στοιχείων του συστήματος Στανισλάβσκι.
Με γνώμονα την ανάγκη της απελευθέρωσης του ηθοποιού μέσα από την ενεργοποίηση του υποσυνειδήτου, με γνώμονα την ειλικρινή του αγάπη και τον βαθύ του σεβασμό για τον ηθοποιό και την τέχνη του, με πίστη στην ανάγκη της καθημερινής εξάσκησης και στο δικαίωμα του ηθοποιού στο σκίτσο και την ανακριβή επανάληψη, ο Ντεμίντοφ προσπάθησε να απελευθερώσει τον ηθοποιό από την ιδιότητα του εκτελεστή και να αποκαταστήσει τον ρόλο του στην τέχνη ως δημιουργού.
Οι μελέτες και οι κλίμακες που επινόησε ο Ντεμίντοφ για την εξάσκηση του ηθοποιού και την αποκατάσταση της προσληπτικής και αντιδραστικής του ικανότητας, χωρίς την τροχοπέδη της διανοητικής επεξεργασίας, υπήρξαν εξαιρετικά πρωτοπόρες και αποκαλυπτικές ήδη από την δεκαετία του 1930.
Ωστόσο η πνευματικότητα, η επιστημονική ακρίβεια και ο αποκαλυπτικός τρόπος με τον οποίο το υποσυνείδητο γινόταν βασικό εργαλείο της ζωής του ηθοποιού επί σκηνής κατέστησαν τον Ντεμίντοφ επικίνδυνο για την εποχή του.
Από το 1930 και μέχρι τον θάνατό του το 1953, προσπάθησε ανεπιτυχώς να εκδόσει τα πέντε πολύτιμα βιβλία του, στα οποία καταγράφει τις αξιακές αρχές της προσέγγισής του και παρουσιάζει τη διαδικασία εκπαίδευσης του αισθαντικού ηθοποιού με αξιοθαύμαστη επιστημονική ακρίβεια, καλλιτεχνική ευαισθησία και παιδαγωγική υπευθυνότητα.
Εν τέλει, ο αποκλεισμός αυτού του χαρισματικού δασκάλου από τις σχολές της Μόσχας, ανάγκασε τον Ντεμίντοφ να περιπλανηθεί στην Φινλανδία, τη Νήσο Σαχαλίνη και την Μογγολία για να καταφέρει να βρει έδαφος, προκειμένου να εφαρμόσει και να εξελίξει αυτή τη σχολή υποκριτικής που πίστευε ακράδαντα ότι αξίζει στην τέχνη του ηθοποιού.
Μετά τον θάνατό του λοιπόν, η επαναστατική τεχνική του Ντεμίντοφ, που έχαιρε εκτίμησης μελών τόσο της καλλιτεχνικής όσο και της επιστημονικής κοινότητας της εποχής του, εξαφανίστηκε επιμελώς για περισσότερα από 70 χρόνια, χάρη στις προσπάθειες των αρτιοσκληρωτικών επιγόνων του Στανισλάβσκι.
Μέχρι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, το όνομα του Νικολάι Ντεμίντοφ ήταν γνωστό μόνο σε έναν πολύ στενό κύκλο ειδικών.
Την τελευταία δεκαετία, η έκδοση του έργου του έδωσε το έναυσμα για να ξαναγίνει γνωστή η μοναδική παιδαγωγική και καλλιτεχνική προσέγγιση του Νικολάι Ντεμίντοφ. Κύριος φορέας και εμψυχωτής της μετάδοσης αυτού του τρόπου έρευνας και δουλειάς είναι σήμερα το Demidov Association και ο επικεφαλής αυτού, ο σκηνοθέτης και καθηγητής Andrei Malaev Babel.
Η παγκόσμια θεατρική κοινότητα, την τελευταία δεκαετία, ήρθε σε επαφή με τη “Σχολή Δημιουργικής Ελευθερίας” του Νικολάι Ντεμίντοφ και επιτέλους άρχισε η συστηματική προσπάθεια αναβίωσης μιας μοναδικής μεθόδου διαρκούς καλλιέργειας και ισόβιας εξάσκησης του ηθοποιού και των δημιουργικών αντανακλαστικών του.
Οι χώρες, οι καλλιτέχνες και οι εκπαιδευτικοί φορείς που εφαρμόζουν αυτές τις μεθόδους είναι ακόμη περιορισμένης κλίμακας. Ήδη, ωστόσο, υπάρχει ένα ενεργό δίκτυο συνεργασίας, προκειμένου αυτός ο τρόπος να εφαρμοστεί σε ευρύτερη κλίμακα και να κερδίσει επιτέλους την θέση που του αξίζει στο σύγχρονο θεατρικό κόσμο.
Οι ειδικοί και πολλοί από τους καλλιτέχνες και τους δασκάλους, που έχουν ήδη ασχοληθεί με τη μέθοδο, αναγνωρίζουν ότι οι δρόμοι που υποδεικνύει ο Ντεμίντοφ αποτελούν “την παιδαγωγική του μέλλοντος” της θεατρικής τέχνης και θεωρούν ότι το “μονοπάτι” του Ντεμίντοφ, θα αλλάξει το τοπίο στην εκπαίδευση της νεότερης γενιάς ηθοποιών και σκηνοθετών.